Włodzisław Duch, notatki do wykładów wstępnych, według książki Fascynujący świat komputerów


System komputerowy






Procesory

Pamięć RAM

Grafika

Monitory

Dyski

Peryferia


Procesory i dodatki

Dobre źródło informacji: http://www.pcguide.com/

PC standard: Intel Pentium 4 i Pentium M (Centrino), AMD Athlon, 1.6-3.4 GHz
Tani: Intel Celeron 1-3 GHz, AMD Duron, zwykle wystarczają, ale w numerycznych obliczeniach są słabe.
Procesory Intela.


Serwery: Pentium Xeon, 0.5-8MB pamięci podręcznej L2, Pentium P4 Extreme, AMD 64 FX, PowerPC 4 - powyżej 2 GHz.

Intel Itanium 2 IA-64, AMD Opteron, super wydajność w serwerach.

Chipset: układy wspomagające, integrujące cały system, decydują o szybkości magistrali;
Starsze PC: chipset 440BX, pozwala na 100 MHz.
Nowsze: chipsety serii 8xx (np. 845), magistrale od 133 MHz do 533 i 800 MHz, szybszy dostęp do RAM, dysków i grafiki (AGP 8x).
Intel 875P, najlepszy chipset (2003) dla Pentium 4: 800MHz FSB, dual-channel DDR400, Hyper Threading, USB 2.0, RAID, zintegrowane PAT (Performance Acceleration Technology).

Testy dla PIV, ICOMP 3 - testy dla PIII, ICOMP dla PII i stare testy ICOMP

Moda na "podkręcanie" procesorów i kart graficznych: zwiększanie częstości, można zyskać 10-30%, ale uwaga na chłodzenie i stabilność systemu!


Pamięć RAM

Kingston Technology memory guide
Do czego: pamięć operacyjna RAM, pamięć podręczna cache, stała ROM, graficzna

Hierarchia: L1, L2 cache, pamięć RAM i pamięć dyskowa;
L1 - najszybsza, w procesorze,
L2 - zwykle pamięć statyczna o krótkim czasie dostępu.

Budowa: kości pamięci DRAM i SRAM, pamięć VRAM.

Obudowy kości DRAM:

DIP (Dual In-line Package), starsza, na płycie
SOJ (Small Outline J-lead), na powierzchni płytki, w modułach, najczęstsza
TSOP (Thin, Small Outline Package)  nieco bardziej płaska

Najczęściej spotykane sposoby upakowania RAM w moduły to:

SIMM (single in-line memory module), 72 styki, 32-bitowe szyny;
DIMM (dual in-line memory module), po obu stronach płytki 168 styki, 64-bitowe szyny.

Pojemności: 64Mbit = 8MB, 128Mbit=16MB, 256Mbit = 32 MB, 512Mbit = 64 MB i 1024Mbit = 128 MB w jednej kości.
Płyty mieszczą 512 MB do 4 GB RAM (powyżej 4 GB konieczna jest architektura 64-bitowa).

Czasy dostępu:
Nowsze pamięci asynchroniczne 50-70 ns.
Pamięci synchroniczne, dostrojone do częstości magistrali, od 7-12 ns, ale pierwszy dostęp jest ok. 5 razy wolniejszy.
Pamięci synchroniczne - powinny być trochę szybsze niż częstość magistrali, np. 100 MHz FSB wymaga 8ns pamięci synchronicznych.

Rodzaje pamięci: zatrzęsienie!
DRAM - dynamiczna (odświeżana) pamięć DRAM;
SDRAM (synchronous dynamic RAM), SDRAM II, synchroniczne dynamiczne pamięci DRAM;  magistrale do 100 MHz, szybsze (do 0.528 GB/s).
DDR SDRAM (Double Data Rate Synchronous RAM) - nowszy standard pamięci DRAM, transmisja do 2.4 GB/s z pamięci do procesora, obsługiwane przez chipsety Intela serii 8xx.
Rambus, dRDRAM (direct Rambus DRAM), szybkie )1 kanał do 1.6 GB/s), drogie, są w niektórych komputerach
FPM RAM (fast page-mode RAM), od 60 ns
EDO RAM (extended-data-output RAM), 10-40% szybsze od standardowego DRAM, magistrale do 66 MHz
BEDO RAM (burst extended-data-out RAM), w trybie burst nawet 10 ns

SRAM - statyczna pamięć RAM, do 12 ns, droga;
Async SRAM (asynchronous SRAM), asynchroniczna pamięć,
Sync SRAM (synchronous burst SRAM), do 8.5 ns, bardzo droga
ECC SRAM, pamięć L2 np. w procesorach Xeon; ECC = Error Checking and Correcting.
PB SRAM (pipeline burst SRAM), magistrale powyżej 75 MHz

VRAM, video RAM, ma dwa porty, jeden do odświeżania, drugi do zmiany zawartości pamięci;
WRAM (Windows RAM), też dwuportowa, do 25% szybsza od VRAM
SGRAM (synchronous graphics RAM), do grafiki, jeden port ale dwie strony graficzne aktywne jednocześnie

SSD, Solid State Disc, czyli dyskowa pamięć RAM, droga ale szybka.

Pen Drive, Thumb Drive, czyli pamięć Flash Memory, do 1 GB, podłączana jako dysk do złącza USB 1 lub 2.
Właściwie nie trzeba nosić komputerów, wystarczy podłączyć swój Pen Drive by mieć wszystko pod ręką!
USB2 daje szybkość, ale musimy poczekać na możliwość startowania z Pen Drive no i niższe ceny ...
Pen Drive połączone z odtwarzaczami MP3, dyktafonem i radiem.


Grafika i monitory.

Karty graficzne 

Tryb graficzny i tryb tekstowy - już tylko w terminalach.
Mono (tylko w terminalach tekstowych) i kolor.

Standardy:
Herkules, CGA, MDA, EGA - historyczne
Dla IBM-PC: standard VGA 480 linii po 640 punktów.

Typ Kolumn Wierszy Uwagi
QVGA 320 240 urządzenia miniaturowe
VGA 640 480 minimum, monitory 14"
SVGA 800 600 monitor 15"
XGA 1024 768 monitor 17"
SXGA 1280 1024 monitor 19" lub więcej
SXGA+ 1400 1050 notebooki
UXGA 1600 1200 monitor 21" lub więcej
SUXGA 1800 1440 monitor 21" lub więcej
WMV HD 1920 1440 monitor 21" lub więcej

Obecnie rozdzielczość powyżej XGA ma niewiele monitorów, ale jest sporo notebooków SXGA+ lub UXGA.
Problem: brak wsparcia w Windows, większość stron WWW zajmuje 1/4 ekranu i nie da się powiększyć!

Kolor:

Fotorealizm wymaga około 4000x4000 punktów i 16.7 mln kolorów
Od 1998 do 2002 skrócono czas przygotowania klatki filmu z 20 minut do 1/60 sekundy (w czasie rzeczywistym), teraz jeszcze szybciej!

Koprocesory graficzne, sterowniki graficzne - często wbudowane w płytę.
Przyspieszanie sprzętowe operacji graficznych, 2D i 3D, szczególnie w CAD i grach.
Sterowniki MS DirectX 8 (2002) lub 9 (2003) dla Windows (grafika, wideo i dźwięk): współpraca z kartą graficzną i dźwiękową.
Standard Direct3D (wykorzystywany tylko w programach od 1998 roku).

Ważne: częstości odświeżania ekranu.
Wysoka częstość pozwala uniknąć migotania, zwłaszcza przy jarzeniowym oświetleniu.
14-15", VGA lub SVGA, przynajmiej 80-90 Hz.
17" lub więcej, XGA, SXGA lub lepsza, przynajmiej 75-85 Hz.

Złącza: karty AGP (Advanced Graphics Processor) 1 do 8x, starsze karty podłączane są do magistrali PCI.

Wideo RAM:

    2MB dla XGA pozwala na 16-bitowy kolor,
    4 MB dla SXGA na 24-bitowy kolor, lub przy wykorzystaniu funkcji 3D
    8-128 MB w kartach Direct3D lub OpenGL (pamięć tekstur, efekty przydatne w grach).

Grafika InfiniteReality w stacjach Silicon Graphics - superszybka i bardzo droga.
Stacje Intergraph z grafiką Intense 3D Wildcat - podobne możliwości (6 mln trójkątów/s) za 1/10 ceny.

Wyjście: sygnały analogowe VGA, czasem porty TV, rzadko wyjście cyfrowe do monitorów LCD.

Superkarty - głównie gry, często optymalizowane na konkretną kartę, np. 3Dfx Voodo lub Riva Gforce/TNT 2.
Mogą być trudności z uruchomieniem niektórych gier.

Motion compensation - funkcja ułatwiająca dekodowanie MPEG-2.
Wystarcza by prawidłowo pokazywać filmy z DVD; dekodery sprzętowe wbudowane są w niektóre karty.


Monitory

Rozdzielczość: poniżej 100 punktów na cal, drukarki mają 300 i więcej!

Najważniejsze parametry monitorów

Rozmiary ekranu (przekątna w calach): małe 14' -15', często 17' (zalecane).
Duże monitory do prac graficznych 19' - 21' i więcej, drogie.
Aspekt zwykle 4:3, nieliczne 16:9 (HDTV).
Do przetwarzania tekstów najlepsze są monitory formatu A4.

Wielkość pikseli ekranu wynosi 0.25-0.42 mm.
Im mniejsze tym ostrzejszy obraz na ekranie, podobnie jak w gazetach drukujących zdjęcia techniką rastrową.

Pionowa częstotliwość odchylania: pionowa, czyli częstotliwość powtarzania obrazu, 50-120 obrazów/sek.
W kinie 24 obrazy/s, TV 25-30 obrazów/s, dobre monitory komputerowe > 75 obrazów/s.
Konieczne trzeba ustawić kartę graficzną przynajmniej na 75 Hz, zwłaszcza jeśli w pokoju jest światło jarzeniowe.
Złe ustawienie częstości obrazu jest przyczyną bólu głowy i zmęczenia oczu!

Pozioma częstotliwość odchylania: liczba linii kreślonych przez strumień elektronów w ciągu sekundy, 15-64kHz.
Np. przy 70 obrazach/sekundę i 480 linii częstość  70x480=33600 Hz, ok. 35 kHz.

Przeplot (interlacing): pozornie wyświetla się dwa razy więcej obrazów pomimo niskiej poziomej częstości odchylania, np. przy rozdzielczości 800x600 punktów używa się częstości rzędu 30 kHz, wystarczającej do wyświetlenia zaledwie 30 obrazów w ciągu sekundy, ale wyświetlając na zmianę linie parzyste i nieparzyste osiąga się 60 obrazów. Wygląda źle!

Mody graficzne: od CGA do S-XGA lub lepszych - monitory Multisync dostrajają się automatycznie do sygnałów z karty graficznej.

Normy dotyczące emisji: surowe normy określające dopuszczalny poziom emisji różnego rodzaju promieniowania elektromagnetycznego.
Szwedzkie normy MPR II uznawane są obecnie w całej Europie.
Normy TCO-95 uwzględniają oprócz emisji zużycie energii i ekologiczne koszty budowy monitora.

Promieniowanie: nie ma żadnych dowodów, by komuś zaszkodziło. Strach szkodzi na pewno!
Ciepło to promieniowanie podczerwone, o wyższej energii niż emitują monitory czy telefony komórkowe!
Światło widzialne ma jeszcze wyższa energię!

Normy dotyczące oszczędzania energii:
EPA (Energy Star), <30W w trybie oszczędnościowym;
DDC B2 (Display Data Channel) - dwukierunkowa komunikacja komputer-monitor.

Typ: TTL, VGA-mono, VGA-kolor, Multisync
Monitory TTL (Transistor to Transistor Logic) przyjmują sygnały cyfrowe.
Monitory RGB (Red, Green, Blue), analogowe, z rozdzielonymi sygnałami koloru.
Multisync - monitory, mogące dopasowywać się automatycznie do różnych kart, zmieniając czestości wyświetlania obrazów.

Podłączenie: wyjście analogowe VGA-kolor, USB lub cyfrowe DFPI (jeszcze rzadkie).
Obecnie większość monitorów przyjmuje sygnał analogowy.

Typy monitorów:

Katodowe, najczęstsze, 14" do 24", np. szerokokątny monitor Sony;
Monitor 17" ma efektywną diagonalę rzędu 15.5".
Trinitron (siatka szczelinowa) - patent Sony, płaskie kineskopy, świetny obraz.

Zwykle jest powłoka antyodblaskowa, usuwanie elektryzowania ekranu, rzadziej automatyczny kontrast (wymaga pomiaru oświetlenia).
Rozmagnesowanie (degaussing) - likwiduje przebarwienia i zniekształcenia.

LCD - mniejsza masa, cienkie, miniejszy pobór mocy, brak migotania, dobra jakość, coraz niższa cena; połowę ekranów LCD sprzedaje się w Japonii (TV + monitory).
Dominują w komputerach przenośnych, coraz więcej wolno stojących, doskonałe!
Standard SVGA 800x600 oraz XGA 1024x768, nieliczne S-XGA lub wyższe rozdzielczości, np. NEC 20.1", Sharp 40", ale mają b. wysokie ceny.
W notebookach od 2001 roku są UXGA i XGA+, ale Windows ani strony WWW nie są do tego przystosowane.

LCD 15" zastępuje 17" monitor katodowy, ma zbliżoną powierzchnię użyteczną ekranu.
Kontrast 100:1 a nawet 800:1,  kąt widzenia w pionie i poziomie (120-160 stopni).
Automatyczne przestawianie portrait/landscape w niektórych ekranach.
Jedyna wada: zwykle działają dobrze tylko przy maksymalnej rozdzielczości.

TFT active (thin film transistor), porównywalne z dobrymi monitorami katodowymi.
Gorszej jakości TFT passive, starsze wykazują efekt smużenia.
DSTN (Dual SuperTwist Nematic) - pośredniej jakości, ale ciągły postęp, są znacznie tańsze, mają mniejsze zużycie energii.

Plazmowe - kolorowe 20-40" i większe, wiele firm japońskich oraz Philips, również do TV.
Wsteczna projekcja - płaskie, jasne, duże rozmiary, jak w rzutnikach obrazu.
DLP (Digital Light Processing), będą wkrótce w telewizorach konkurować z katodowymi.
Elektroluminescencyjne - monochromatyczne, rzadkie.

Ekrany dotykowe - nakładki na zwykłe monitory lub na LCD, popularne.

Trzy wymiary - już spory rynek.
Najczęściej realizowane za pomocą specjalnych okularów, lub HMD, Head Mounted Display, czyli hełmów.
Rozdzielczość większości niewielka, 120.000-180.000 pikseli, połowa VGA.
SVGA wymaga około 1.5 mln pikseli (uwzględniając 3 kolory podstawowe) - bardzo drogie.
Okulary shutterglasses - nieliczne karty graficzne z nimi dobrze współpracują.

Ekran firmy Sharp: oferuje 3D bez okularów, już w notebookach Actius RD3D!
Monitory pełnostronicowe do pisania, format A4 - zarówno katodowe jak i LCD.

Rzutniki LCD i DLP/DMD - interesujące, ciekawa technologia, ceny w ostatnich latach spadły kilkukrotnie, choć nadal są dość wysokie.
Coraz więcej rzutników poniżej 2 kg, jasność 600-1500 lm, kontrast 200:1 do 1000:1.

Wierność odwzorowania kolorów: istotna dla grafików.
Modele koloru HSB ( hue, saturation, brightness, barwa, nasycenie i jasność).
Temperatura koloru - jak biała ma być biel, np. czarny tekst na białej kartce odpowiada 9300K, kolorowa grafika jest najbardziej naturalna przy 6300 K.
RGB (czerwony, zielony, niebieski) do monitorów i CMYK (cyjan, magenta, żołty, czarny) do drukarek.
Standardy Pantone i Truematch - ustalanie absolutnych wartości koloru.

Głośniki wbudowane w monitor - zwykle kiepskiej jakości.

Plug & Play - monitory wykrywane i w pełni wykorzystywane przez Windows 95/98.

Wkrótce?

Panele FED (Field Emission Display), zwane też ThinCRT, całkiem płaskie.
LCOS, Liquid Crystal on Silicon, technologia Intela, już nadchodzi w dużych monitorach i TV z rozdzielczościami 1920x1080 (od 2004 roku).
Ekrany na świecących polimerach, grubość 3 kartek papieru, można je wyginać, niewielki pobór mocy, na razie monochromatyczne i tylko QVGA, ale za parę lat kolorowe dowolnej wielkości, np. http://www.phys.uni.torun.pl/~duch/Wyklady/komput/w05/www.polymervision.com. Laserowe urządzenia wyświetlające - Mercedes i inne firmy
Elektroniczny atrament (e-ink), polimer cienki jak papier.

Okulary projekcyjne - rzucają obraz prosto na siatkówkę.
Potencjalnie bardzo wysoka rozdzielczość obrazu, technologia początkowo dla opracowana dla wojska.

Terminale

Terminale tekstowe i graficzne - monitory z klawiaturami.
Terminale DEC VT100 i VT200 - standardy do tej pory używane przy zdalnym logownaiu;

WYSE (w Polsce sprzedawany np. przez Soft-tronik) robi terminal dla Windows, przydatny w biurach.


Dyski twarde

Historia: dyski "Winchester", parkowanie głowic, miniaturyzacja, Bernoulli boxes.
Dyski stałe, twarde, sztywne - podłoże ceramiczne.
Szybkie (>100 razy od dyskietek), 5.400-12.500 obrotów na minutę (80-170 obrotów/sek).
Pojemne (>1000 dyskietek), 20-300 GB (w 2004 r)

Jak działa dysk stały

Liczba głowic: 2-24
Cylinder, talerz, ścieżka, sektor, klaster, jednostka alokacji przynajmniej 512 Bajtów.

Formatowanie głębokie = inicjalizacja, preformatowanie, ustalanie struktury zapisu na dysku.
Struktura logiczna i fizyczna dysku: jeden dysk fizyczny można podzielić na kilka logicznych, kilka dysków fizycznych można traktować jako jeden logiczny.
Formatowanie logiczne, podobnie jak dyskietek.
Błędne obszary - obecnie prawie ich nie ma.

Jednostki alokacji: zależnie od systemu operacyjnego.
Windows: zależnie od wersji! System NTSF w W2K ma 0.5 KB, ale starsze mogą na dysku > 1GB mieć 32 kB jako najmniejszą jednostkę alokacji - znaczna część dysku zmarnowana.

Parametry dysków:

Średni czas dostępu: 50 ms stare, obecnie 5-15 ms, superkontrolery < 1 ms!
Szybkość przesyłu (transfer rate): 0.5 MB/s - 40 MB/s (IDE, SCSI-2, SATA)
Prędkość maksymalna (burst transfer rate)
Przeplot dysku (interleave) n:1 gdzie n=1,2,3 ...
MTBF (Mean Time Before Failure), czas między naprawami.
Bufory pamięci 0.5-8 MB - przyspieszają (cache) dostęp do często czytanych sektorów lub czytają z wyprzedzeniem.

Duża szybkość obrotów, maksymalnie 12.000 obrotów/min, głośne ale szybkie.
Dyski Quantum, Seagate Seria U - bardzo ciche.

Standard 2004: 40-120 GB, czas dostępu 5-13 ms, 7.500 - 10.000 obrotów/min.
Dyski zewnętrzne na USB2, 2.5" do 60 GB, zasilanie przez USB, lub 5.25" do 300 GB, z niezależnym zasilaniem.


Dyski 20-80 GB dla notebooków.
Dyski IBM Microdrive do kamer i aparatów cyfrowych, masa 16 gramów! Dyski w formacie kart pamięci Compact Flesh do 6 GB, przesyłanie do 60 Mbit/sek, 3600 obr./min, czas dostępu 12 milisekund, do PDA, kamer i aparatów cyfrowych.

Macierze dyskowe (macierze RAID, Redundant Array of Inexpensive Disks):

Bezpieczeństwo danych, różne poziomy RAID 0-5, od 0 - dyski lustrzane, do sprawdzania parzystości bitów zapisywanych na N dyskach.
Transmisja z szybkością 100 do 200 MB/s bo odczyt i zapis równoległy, na wielu dyskach jednocześnie.

Sieć pamięci masowych SAN (Storage Area Network) - technologia rozproszonego przechowywania danych na stacjach pamięci masowych, do bardzo dużych baz danych.


Sprzęgi, interfejsy, porty

Port: końcowy punkt kanału komunikacyjnego, czyli wyjście na świat.
Elektronika do nich dołączona to sprzęgi (interfejsy, czyli międzymordzia) komunikacyjne, karty I/O (od Input/Output, czyli wejścia/wyjścia).

Sprzęg szeregowy RS-232; 115 Kbitów/sek, myszy, modemy, bezpośrednie łączenie komputerów i sterowanie urządzeń TV/Sat.

Sprzęg równoległy Centronics, głównie do drukarek.
Rozszerzone wersje EPP/ECP (Enhanced Parallel Port/Enhanced Capability Port); sprzęg dwukierunkowy bi-di, ECP dla drukarek/skanerów, EPP komunikacyjny (np. do napędów Zip), 5 trybów, do 1 MB/sek.

Porty: co do czego przyłączamy?

Typ Zastosowanie Prędkość
MB/s
Uwagi
RS 232 myszy, łączenie komputerów 0.02 zanika
Centronics drukarki 0.1-1 tylko drukarki, 3 tryby
IrDA palmtopy, drukarki, klawiatury 0.1-0.5 na podczerwieni
BlueTooth komunikacja 0.72 radiowe
Wi-Fi (802.11b) modemy 11 radiowe
USB
USB2
urządzenia wskazujące, skanery, monitory (sterowanie i dźwięk) 1,5
60
zastapi porty 
szeregowe/równoległe
Firewire 1394 (i-link) wideo, dyski 50 szybki rozwój
PC Card modemy, karty sieciowe, dyski, inne 1 urządzenia przenośne
CardBus modemy, karty sieciowe, dyski, inne 16,5 urządzenia przenośne 32-bitowe
MIDI instrumenty, karty dźwiękowe 0.1 tylko muzyczne

Sprzęgi USB (Universal Serial Bus), szybkość 1.5 MB/sek (12 Mb/s), zgodne z plug-and-play, można dołączać urządzenia bez restartu;
Możliwość łączenia łańcuszka urządzeń: skanery, drukarki, klawiatury, myszy, audio, kamery Internetowe itp.
Bardzo wygodne, nie blokują procesora, podłączenie "na gorąco", warto kupować urządzenia USB.
Huby USB - możliwość przyłaczenia wielu urządzeń przez hub (rozdzielacz).
Zasilanie: też wędruje przez USB.
Dwa rodzaje wtyczek/gniazd + USB-on-go

USB 2.0 od końca 2001 roku w komputerach, szybkość 60 MB/sek (480 Mb/s), zgodne z USB 1.0.



Sprzęg szeregowy Firewire (IEEE 1394, i-link): 10-50 MB/sek, ma być do 128 MB/s w przyszłości.
Podłączanie kamkoderów i cyfrowego wideo (DVD) do komputera.
Wyprowadzenia sygnału MPEG-2 z cyfrowej TV satelitarnej do komputera.
Dyski twarde z tym sprzęgiem.
Popierany przez Microsoft, łączy z dyskami, magnetowidami, kamerami cyfrowymi, streamerami.
Od 1998 roku montowane w niektórych komputerach (np. Sony Vaio, niektóre komputery Compaq).
Od końca 2001 nowy standard 1394b o szybkości 3.2 Gb/s.

Sprzęgi bezprzewodowe na podczerwieni stosowane w notebookach, palmtopach i drukarkach.
Standard IrDa 1.0, 115 Kb/sek lub IrDa 1.1 (fast IrDa), 4Mb/sek=0.5 MB/sek.

Sprzęgi PCMCIA, PC-Card I-III, również urządzenia SCSI dołączane przez karty PC-Card.
Adaptery PCMCIA do kart pamięci CompactFlash oraz kart SmartMedia.

Dwa komputery najlepiej łączyć przez Firewire, Windows XP nie potrzebuje żadnych sterowników ani programów, pokazuje udostępnione dyski/katalogi w otoczeniu sieciowym.
Łączenie przez USB2 wymaga specjalnego kabla z elektroniką i sterownika.

Rezygnacja z szyny ISA w komputerach z PCI, dołączenie układu Super  I/O zawierającego port szeregowy, równoległy, podczerwień, oraz kontroler dyskietek i klawiatury.
Rozwiązanie przejściowe bo gniazda ISA znikną całkowicie, pozostaną gniazda na szynie PCI z portami USB czy FireWire.

Przejściówki pomiędzy różnymi sprzęgami: USB-FireWire-IrDa-PCCard-Ethernet: dołączane bez restartu czy otwierania komputera.
Np. połączenie telefonu komórkowego z komputerem przez IrDa - wymaga montowania portu IrDa w komputerze, lub przejściówki USB-IrDa.
Przejściówki między kartami pamięci w różnych standardach, np. SmartMedia, MemoryStick, CompactFlash i portem PC-Card lub USB.

Device Bay - nowy standard uniwersalnego gniazda (kieszeni) do łączenia elementów i peryferii, jeszcze nie rozpowszechniony.


Magistrale, kontrolery i interfejsy dysków

Magistrale pozwalające przyłączać dyski:
PCI, Peripherial Computer Interface, magistrale lokalne.
ISA (Industry Standard Architecture) - wymiera,
Stare: IBM MCA (Microchannel Architecture); Vesa, EISA (Extended ISA);

Kontroler (sterownik) dysku decyduje często o jego szybkości.
Kontroluje fizyczny sposób zapisu na nośniku magnetycznym.
Zwykle na płycie głównej, czasami na karcie PCI.
Przesyła dane do procesora przez magistralę za pomocą określonego interfejsu.

Magistrale (złącza) na płycie głównej, doporowadzające sygnały do procesora/pamięci:

Nazwa Zastosowanie Prędkość
MB/s
Uwagi
ISA modemy, karty sieciowe, dźwiękowe, sprzęgi ... 0,2-1 powoli zanika, zwykle wbudowany w płytę
PCI,
PCI-64
grafika, dźwięk, modemy, multimedia 16,6/33,3/132
266
obecny standard
AGP grafika 66 standard w komputerach z P II/III
Fibre Channel dyski, urządzenia cyfrowe 100 drogi, rzadki, możliwe są b. długie kable 

Interfejsy dysków i innych urządzeń: co do czego przyłączamy?

Wewnątrz komputera połączenie z magistralą dokonuje się za pomocą interfejsów:

Typ Zastosowanie Prędkość
MB/s
Uwagi
ATA/EIDE
Fast ATA
Ultra ATA
dyski, CD-ROM, DVD 0,4-4
16,6
33/66/100
standard dla dysków, 
Ultra ATA - nadal popularny
SATA and SATA II
Serial ATA
dyski, CD-ROM, DVD, skanery ... 150
300
nowy standard dla dysków, 
cienkie kable
SCSI
Ultra SCSI
Ultra 2 SCSI Wide/LVD
Ultra 3 SCSI
dyski stałe i wymienne, skanery 0,8-10
40
80
160
dawny standard dla szybkich dysków
wysokiej klasy, drogi

ATA (AT Attachment, czyli przyczepiony do komputera AT), oraz EIDE (Enhanced Integrated Drive Electronics) oznacza dysk z wbudowanym kontrolerem w odpowiednim standarcie.

Dyski z interfejsami SCSI dwukrotnie droższe od IDE, ale mogą być szybsze, wykonują kilka operacji równocześnie, mają duże bufory pamięci (0.5-2MB).
Kontrolery SCSI obsługują wiele urządzeń (7 do 15), za to spowalniają rozruch systemu.

ATAPI (AT Attachment Packet Interface), część interfejsu EIDE, określa polecenia dla urządzeń zewnętrznych (np. CD-ROM), używa jej system operacyjny do sterowania takimi urządzeniami.

OEM - Original Equipment Manufacture, wersje sprzętu sprzedawane razem z komputerem.


Włodzisław Duch, notatki do wykładów wstępnych, według książki Fascynujący świat komputerów